Emperyalizm Yeni Arayışlar Peşinde… “Metaverse” ne anlama geliyor?

Emperyalizm Yeni Arayışlar Peşinde… “Metaverse” ne anlama geliyor?

Metaverse

Bu sayıda farklı bir konuya değinmeye çalışacağız. Halk arasında henüz çok bilinmeyen ve duyanlar tarafından çok anlaşılmayan yeni bir kavram dolaşıyor ortalıkta: “Metaverse”! Önce kendi anlayacağımız dilde “Metaverse” nedir ona değinelim. En kısa anlatımıyla “Metaverse” sanal bir dünya veya evren.

Kulaklığı da olan bir teknolojik gözlük takıyorsunuz ve üzerinde/içinde yaşadığımız dünyadan koparak başka bir evrene geçiyorsunuz. Bu evrende yaşayabiliyor, iş kurabiliyor, arsa satın alabiliyor, binalar inşa edebiliyorsunuz… Söz konusu evrende yalnız da değilsiniz. İsterseniz aynı anda arkadaşlarınız ile birlikte bu evrende dolaşıyorsunuz. Dolaşıyorsunuz nitelemesi eksik kalır, resmen yaşıyorsunuz. Kısacası yaşadığınız ve çalıştığınız ortamdan ayrılıyorsunuz, tüm dertleriniz ve sorunlarınızı bir süre için unutup başka bir alemde yaşıyorsunuz.

“Metaverse” kullanıcılarının en az kullananları günde 2-3 saatlerini bu alemde geçiriyorlar. Günde 12 saatten fazla hatta uyku saatleri dışında sadece bu evreni ziyaret edenlerin sayıları da az değil. Bilgisayar hastalarını düşünün. Onun gibi bir alışkanlık ama çok daha ötesi. Sadece geçirilen zaman açısından değil, insan üzerinde bıraktığı etki ve niteliği bakımından da farklı bir özelliğe sahip.

“Metaverse” kavram olarak ne anlama geliyor? Etimolojik olarak bu kavram Antik Yunancada “sonrası, ötesi” anlamlarına gelen “meta” ile başlıyor. Kavramın kalan parçası ise “universe” (evren) sözcüğünün kısaltılmış hâli. Buradan hareketle metaverse “evren ötesi” olarak Türkçeye geçebiliyor.” (1)

Bir dönem internet teknolojisi yeni geliştiğinde nasıl ki herkes internetle tanışmak için özel çaba sarf etmeye, şirketler ve kurumlar web siteleri oluşturmaya, elektronik posta adresleri edinmeye başladı, önümüzdeki süreçte de “Metaverse” açısından benzer süreçler yaşanacak. Bir takım şirketler bir yandan devletler, hükümetler, büyük tekellerden küçük şirketlere ve kişilere kadar “metaverse” aleminde yer almalarını sağlayacak hizmetler sunacaklar. Bu süreçler aslında çoktan başladı bile. Uluslararası alanda bu hizmeti veren yüksek sermayeli şirketler kuruldu. Bu şirketler şimdi elemanlar eğitiyor, çağrı merkezleri, hizmet platformları oluşturuyor. En bilinenler olarak Facebook yani Meta ile Microsoft bu alana el atmakta. “Metaverse denilince belki de aklımıza ilk gelen Facebook’un metaverse hamlesi oluyor. Şirket adını bile Meta olarak değiştirerek, markası altındaki Facebook, Instagram ve Oculus VR ile bu konu hakkında ne kadar ciddi olduğunu gösterdi. Ayrıca Meta’nın daha şimdiden metaverse anahtar unsurlarından birçoğuna sahip. Öyle kiFacebook CEO Mark Zuckerbergmetaverse’de; NFT’lerin, kripto para birimlerinin ve Blockchain’in önemine dikkat çekiyor. (…) Metaverse konusunda Microsoft’un sunduğu ilk teklif, 2022’de piyasaya sürülen Mesh for Teams yazılımı. Bu, pandemi sırasında güçlenen evden çalışma eğiliminin sonucunda ortaya çıkan bir metaverse akımı. Söz konusu yazılım, kalıcı bir sanal ofis deneyimi yaratmak için standart cihazlarda ve VR başlıklarında yakın zamanda kullanılabilir olacak. Mesh for Teams yazılımı, dijital kimliğiniz olarak işlev görecek sanal bir avatar oluşturmaya odaklanıyor.”(2)

Adı çok bilinen Facebook uygulaması bir süre önce işletmeci şirketin adını Meta olarak değiştirdi. Instagram ve Whatsapp uygulamalarını da satın alan Meta “Metaverse” alemi alanında da en iddialı şirketlerden bir tanesi ama tek başına değil. Onun dışında da kurulan ve faaliyetlerini yürüten başka şirketler de mevcut.

Metaverse’ün üç temel boyutu var: Mevcudiyet, birlikte çalışabilirlik ve standartlaştırma.

Üç temel boyut: Mevcudiyet, gerçekten diğer sanal varlıklarla birlikte sanal bir mekânda bulunduğunuzu hissetmenizdir. Onlarca yıldır yapılan araştırmalar, bu mevcudiyet hissinin çevrimiçi etkileşimlerin kalitesini artırdığını gösteriyor. Mevcudiyet hissi, sanal gerçeklik başlıkları benzeri sanal gerçeklik teknolojileriyle elde ediliyor.

Birlikte çalışabilirlik, avatarlar ve dijital nesneler gibi aynı sanal varlıklarla sanal mekânlar arasında sorunsuz şekilde dolaşabilmek anlamına gelir. ReadyPlayerMe insanların, Animaze gibi uygulamalar yoluyla, Zoom toplantıları da dahil olmak üzere, yüzlerce farklı sanal dünyada kullanabileceği avatarlar yaratmasını sağlıyor. Kripto paralar ve değiş tokuş edilemez token’lar gibi blok zinciri teknolojisi de dijital malların sanal sınırların ötesine aktarılmasını kolaylaştırıyor.

Standartlaştırma, metaverse’deki platform ve hizmetlerin birlikte çalışmasını sağlayan şeydir. Yazılı basından mesajlaşmaya dek tüm kitle iletişim teknolojilerinde olduğu gibi, ortak teknolojik standartlar, geniş kapsamlı bir yaygınlaşma açısından kritik önem taşır. Bu standartları Open Metaverse Interoperability Group  (Açık Metaverse ile Birlikte Çalışabilirlik Grubu) gibi uluslararası organizasyonlar tanımlıyor.

Metaverse neden önemli? Metaverse internetin yerini alacaksa, bu evreni kimin ve nasıl kuracağı bir bütün olarak ekonominin ve toplumun geleceği açısından büyük önem taşıyor. Sanal gerçekliğe büyük yatırımlar yapan Facebook metaverse’ün şekillendirilmesinde liderliği üstlenmek istiyor. Facebook CEO’su Mark Zuckerberg, bir röportajda metaverse’ün günümüzdeki sosyal medya gibi sarmalayıcı olmayan platformların yanı sıra sanal gerçeklik gibi sarmalayıcı üç boyutlu medya teknolojilerini de içereceğini ve hem iş hem eğlence amacıyla kullanılacağını söyledi.” (3)

“Metaverse” aleminde sanal yani kripto para kullanılacak. Burada hemen kripto paranın çıkışı ve yaygınlaştırma çabalarının tek nedeni olmasa da bir nedeninin de bu gelişme olduğunu söyleyebiliriz.

Kuşkusuz ki “Metaverse” ile devasa yeni bir maddi alan açılıyor aynı zamanda. Geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için milyarlarca dolar ciroların döneceği bir alan. Ancak, bizce konu sadece bununla sınırlı değil. Asıl sorun farklı.

Emperyalizm sınırlarının sonuna dayandı. Klasik sömürgeci yöntemler, yeni sömürgecilik sistemleri ile el değiştirmiş, o da sınırlarına dayanınca neo-liberal ekonomik ve siyasi stratejiler ile birkaç on yıl daha kazanılmıştı. Neki, son yıllarda bizzat yaşadığımız gibi bu da dertlerine çare olmadı. Sömürülenlerin, ezilenlerin yaşanan toplumsal sorunlar karşısında harekete geçme olasılığı çok yüksek. Sınıf savaşımı tüm engelleme yöntem ve çabalarına karşı bir anda yeni bir aşamaya yükselebilecek koşullara sahip. İşgücü sömürüsü dışında toplumda kadın, gençlik, doğa ve çevre sorunları, ulusal sorunlar tek bir kanala akma eğilimi güçleniyor. Bu eğilim sermaye sınıfını, tekelleri, kapitalist dünyayı ve son tahlilde emperyalizmi tedirgin ediyor. Yeni yol ve yöntemlerle kendileri açısından tehlikeli olan bu gelişme eğilimi konusunda önlem almak zorunda kalıyorlar.

Nasıl ki 60’lı yıllarda “Kültür Emperyalizmi” kavramı ile bir dizi gerçeği ortaya koymaya çalışıyorduk. Çizgi filmlerle, çizgi romanlarla toplumu dizayn etmeye, etkilemeye, yönlendirmeye çalışıyorlardı ve bu yetmedi 70’li yıllarda sporu özellikle futbolu araçsallaştırdılar, sömürülen kitlelerin dikkatlerini farklı alanlara çektiler, o da yetmedi 80’li yıllardan başlamak üzere kültürel alanda sinema sektörünü kullanıp dizilerle insanları başka bir aleme yönlendirdiler, bunu 2000’li internet aleminde türlü sanal oyunlarla geliştirdiler, insanlar cep telefonlarını ve bilgisayarlarını yararlı işler için kullanmaktan fazla bu alanlara kilitlendiler, bugün niteliksel olarak bunun yeni ve ileri aşaması olarak “Metaverse” ile karşıyayız.

2021 yılında gerçekleşen Federal Almanya’daki genel seçimlerde uzun yıllardır parlamento dışında kalan Liberal Parti FDP yüzde 10,7’lik oy oranıyla parlamentoya girdi ve hükümet ortağı oldu. Oylar analiz edildiğinde FDP’nin genç nüfustan ciddi oy aldığını ve özellikle yürüttükleri sosyal medya kampanyalarının bunda etken olduğu sonucuna varıyoruz. Ama bir sonuç daha dikkate alınmalı. FDP, “Metaverse” aleminde sanal olarak Genel Merkez kuran ve üye kaydeden, politikalarını “Metaverse” aracılığı ile yaygınlaştıran ve sanal alemde gençlerin aktif katılımını sağlayan bir parti oldu. Türkiye’de “Metaverse” aleminde Genel Merkezi’ni il kuran Ali Babacan’ın DEVA Partisi oldu. Yani, gençler ve diğer katılımcılar “Metaverse” aleminde sadece oyunlarla, gezmelerle, sanal ticaretle zaman geçirmiyorlar, aynı zamanda gerçek yaşama doğrudan yansıyan sanal aktif siyaset içinde yer alıyorlar.

Komünistler bu gelişmeyi görmezden gelip küçümseyemezler. Sınıf düşmanı bu teknolojik adımı yaşamını uzatmak için geliştirip yaygınlaştırırken onun silahıyla onun nasıl vurulabileceği düşünülmelidir. Tabii ki günün dörtte üçünü gözlük takarak eve kapanıp “Metaverse” aleminde zaman geçirmekten söz etmiyoruz ancak, bu teknoloji yaygınlaşacaksa ki öyle olacak, onu da koşulların el verdiği en iyi bir şekilde kullanmak gerekir. Bu konunun bir yanı. Diğer ve asli yanı ise, sömürülenlerin, ezilenlerin, geniş halk yığınlarının toplumsal mücadeleye fiilen ve daha aktif katılmalarının öneminin daha da artığını görmeli ve burjuvazinin tedirgin olduğu alanı, sınıf savaşımını gerçek alemde, bu dünya koşullarında, bu alemde geliştirmek zorundayız.

 

Kaynaklar:

(1) https://kriko.blog/kesfet/metaverse-nedir-nasil-kullanilir/ Mert Bekçi

(2) https://www.btchaber.com/metaverse-uzerinde-calisan-sirketler/

(3) https://www.cover-age.com/teknoloji/metaverse-nedir/ İki Medya ve Enformasyon Uzmanı Açıklıyor, Rabindra Ratan – Yiming Lei